Οι νυχτερινές βάρδιες, κατάσταση οικεία στους φαρμακοποιούς που εφημερεύουν, δεν είναι τόσο αθώες. Διαταράσσουν τον κιρκάδιο ρυθμό του οργανισμού και σύμφωνα με αρκετές μελέτες αυξάνουν τον κίνδυνο ανάπτυξης καρκίνου.
Έλληνας ερευνητής από το Ινστιτούτο Koch για την έρευνα του καρκίνου του ΜΙΤ και η ομάδα του έριξαν φως στον μηχανισμό που κρύβεται πίσω από αυτή τη σχέση: Aποκάλυψαν ότι η διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού καταστρέφει δύο γονίδια, τα οποία καταπολεμούν τους καρκινικούς όγκους, οδηγώντας στην ανάπτυξη καρκίνου.
Ο κιρκάδιος ρυθμός αποτελεί τον εσωτερικό, ενδογενή ρυθμό, κάτι σαν το «βιολογικό» μας ρολόι, το όποιο ρυθμίζεται από τα πρώτα στάδια της ζωής του ανθρώπου, σε φάσεις ύπνου-εγρήγορσης και επιτρέπει σε όλα τους ζωντανούς οργανισμούς, ανθρώπους, ζώα κ.ά. να αντιλαμβάνονται τις εναλλαγές μεταξύ μέρας και νύχτας και αντιστοίχως να ρυθμίζουν τις καθημερινές τους λειτουργίες, π.χ. ύπνος, θρέψη, δραστηριότητα κ.λπ. Το όνομά του προκύπτει από τις λατινικές λέξεις circa και dies, οι οποίες σημαίνουν κύκλος και ημέρες αντίστοιχα. Aυτό το κεντρικό «ρολόι» του οργανισμού αποτελείται από περίπου 20.000 νευρικά κύτταρα, τα οποία είναι γνωστά ως υπερχιασματικός πυρήνας. Ο υπερχιασματικός πυρήνας βρίσκεται στον υποθάλαμο και λαμβάνει πληροφορίες για τα επίπεδα σκότους και φωτός από τον αμφιβληστροειδή χιτώνα του ματιού.
Για να καταλήξουν σε αυτό το συμπέρασμα, οι επιστήμονες τροποποίησαν γενετικά ποντίκια, με τρόπο ώστε να αναπτύξουν μικροκυτταρικό καρκίνο του πνεύμονα, ένα είδος καρκίνου που αντιστοιχεί στο 80-85% του συνόλου των περιστατικών καρκίνου του πνεύμονα.
Τα ποντίκια χωρίστηκαν σε δύο ομάδες, καθεμιά από τις οποίες εκτίθετο σε διαφορετικά προγράμματα φωτός/σκοταδιού και ανέλυσαν τη δραστηριότητα των προαναφερθέντων γονιδίων, αλλά και της ανάπτυξης καρκίνου. Η μια ομάδα των ποντικών εκτέθηκε σε έναν κανονικό κύκλο φωτός που ακολουθείτο από ένα 12ωρο σκότους. Η δεύτερη ομάδα εκτέθηκε σε ένα πρόγραμμα που προσομοίαζε συνθήκες jet lag- περιλάμβανε επιπλέον έκθεση στο φως, κάθε 8 ώρες. Οι συνθήκες jet lag προσομοιάζουν τη διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού που βιώνουν τα άτομα όταν εργάζονται σε νυχτερινές βάρδιες ή όταν ταξιδεύουν σε διαφορετική ζώνη ώρας. Τα ποντίκια που εκτέθηκαν σε αυτές, παρουσίασαν τελικά πολύ πιο γρήγορη και πολύ πιο επιθετική ανάπτυξη όγκων.
Δεν είναι ωστόσο μόνο ο καρκίνος που έχει συσχετιστεί με τα άστατα ωράρια εργασίας. Μία μελέτη που δημοσιεύθηκε πέρσι, έδειξε ότι τα κυλιόμενα ωράρια συνδέονται με αυξημένο κίνδυνο θανάτου από καρδιαγγειακή νόσο, καρκίνο του πνεύμονα και άλλες αιτίες.
Σε ένα δεύτερο στάδιο, οι ερευνητές κατέστειλαν τα γονίδια Bmal1 και Per2 και τα εξέθεσαν σε φυσιολογικό πρόγραμμα μέρας/ νύχτας. Και αυτήν την περίπτωση ωστόσο, η πιθανότητα ανάπτυξης όγκων αυξήθηκε σημαντικά. "Είναι σαν να παίρνεις ένα σφυρί και να σπας αυτό το ρολόι", εξηγεί ο Θαλής Παπαγιαννακόπουλος και οι συνεργάτες του στη μελέτη που δημοσίευσαν στο περιοδικό Cell Metabolism. "Δείξαμε ότι τόσο η φυσιολογική όσο και η γενετική διαταραχή του κιρκάδιου ρυθμού, μειώνει την επιβίωση, και αυξάνει την ανάπτυξη όγκων", πρόσθεσαν.
Σε επόμενο στάδιο, ο Παπαγιαννακόπουλος και η ομάδα του σχεδιάζουν να εξετάσουν, αν η διαταραχή του κρκάδιου ρυθμού εμπλεκεται στην ανάπτυξη και άλλων ειδών καρκίνου.