Οι λευχαιμίες και τα λεμφώματα αποτελούν κατηγορίες κακοήθων νοσημάτων, δηλαδή καρκίνων. Οι λευχαιμίες ξεκινούν κατά κανόνα από το μυελό των οστών, ενώ τα λεμφώματα ξεκινούν συνήθως από τους λεμφαδένες. Και οι λευχαιμίες και τα λεμφώματα προσβάλλουν συχνότερα τους άνδρες σε σχέση με τις γυναίκες. Ακόμη, τα νοσήματα αυτά προσβάλλουν περισσότερο άτομα μεγαλύτερης ηλικίας. Αξίζει, όμως, απλά να αναφερθεί ότι η λευχαιμία είναι το συχνότερο νεόπλασμα της παιδικής ηλικίας. Τα νοσήματα αυτά εμφανίζουν μεγάλη ετερογένεια, δηλαδή υπάρχουν πολλές υποκατηγορίες, που διαφέρουν ως προς την κλινική πορεία, καθώς και ως προς την ανταπόκριση στη θεραπεία.
Οι τέσσερις συνηθέστερες μορφές λευχαιμίας είναι η οξεία μυελοβλαστική, η οξεία λεμφοβλαστική, η χρόνια λεμφογενής και η χρόνια μυελογενής. Η διάκριση μεταξύ τους βασίζεται στην προέλευση των κακοήθων κυττάρων (μυελικά ή λεμφικά) και στην ταχύτητα εξέλιξης του νοσήματος, αν φυσικά δε δοθεί θεραπεία.
Τα λεμφώματα διακρίνονται σε πάρα πολλές υποκατηγορίες με βάση τα επί μέρους χαρακτηριστικά των κακοήθων κυττάρων. Οι κυριότερες υποκατηγορίες είναι το λέμφωμα Hodgkin και τα μη Hodgkin λεμφώματα, που διακρίνονται παραπέρα σε Β ή Τ, ανάλογα με την προέλευσή τους.
Έτσι, στη χρόνια μυελογενή λευχαιμία και σε μία μορφή οξείας λεμφοβλαστικής λευχαιμίας υπάρχει τo υβριδικό γονίδιο bcr/abl, στο μελάνωμα και στη λευχαιμία από τριχωτά κύτταρα υπάρχει διαταραχή στο γονίδιο BRAF, στον καρκίνο του πνεύμονα, στο νευροβλάστωμα και σε μία μορφή μη Hodgkin λεμφώματος διαταραχή στο γονίδιο ALK κ.λπ. Σε όλες αυτές τις περιπτώσεις έχουν σχεδιασθεί ειδικοί αναστολείς για τα προϊόντα των παθολογικών γονιδίων και τα θεραπευτικά αποτελέσματα που έχουν παρατηρηθεί ορισμένες φορές είναι εντυπωσιακά.
Σήμερα βρισκόμαστε στην ευχάριστη θέση να μπορούμε να θεραπεύουμε σημαντικό αριθμό ασθενών με λευχαιμίες και λεμφώματα και ένα από τα τρέχοντα ερωτήματα είναι το πως αυτό θα πραγματοποιηθεί με τη λιγότερη δυνατή θεραπεία.
Θα αναφέρουμε ενδεικτικά και επιλεκτικά ορισμένα σημαντικά βήματα προόδου που έχουν συντελεσθεί τα τελευταία χρόνια:
Οξεία μυελοβλαστική λευχαιμία: Στο 30% των περιπτώσεων έχει βρεθεί ότι το γονίδιο της νουκλεοφωσμίνης είναι μεταλλαγμένο. Το φυσιολογικό προϊόν του γονιδίου επιτελεί σημαντικές κυτταρικές λειτουργίες. Το μεταλλαγμένο γονίδιο αποτελεί κομβικό σημείο για τη δημιουργία της συγκεκριμένης λευχαιμίας. Οι ασθενείς των οποίων η λευχαιμία εμφανίζει το μεταλλαγμένο γονίδιο έχουν σχετικά μεγαλύτερη ευαισθησία στη θεραπεία και, κατά συνέπεια, δεν απαιτείται η ενταντικοποίηση της θεραπείας.
Οξεία λεμφοβλαστική λευχαιμία: Στο 20% των ενηλίκων υπάρχει η γονιδιακή διαταραχή που καθορίζει τη χρόνια μυελογενή λευχαιμία, δηλαδή το χρωμόσωμα Φιλαδέλφεια. Από παλαιά είχε διαπιστωθεί ότι το συγκεκριμένο εύρημα αποτελεί κάκιστο προγνωστικό παράγοντα. Τα τελευταία χρόνια η προσθήκη στη χημειοθεραπεία του αναστολέα Imatinib ή των νεότερων φαρμάκων αυτής της κατηγορίας έχει βελτιώσει θεαματικά τα αποτελέσματα της θεραπείας.
Χρόνια λεμφογενής λευχαιμία: Η συνδυασμένη χημειο-ανοσοθεραπεία με φλουνταραμπίνη, κυκλοφωσφαμίδη και ριτουξιμάμπη έχει βελτιώσει ουσιαστικά την επιβίωση των ασθενών. Ένας περιορισμός είναι ότι η συγκεκριμένη θεραπεία είναι αρκετά τοξική και γίνεται ανεκτή από άτομα σχετικά μικρότερης ηλικίας και με καλή γενική κατάσταση.
Μη Hodgkin λεμφώματα: Τα τελευταία χρόνια αναδεικνύεται όλο και περισσότερο η σημασία του μικροπεριβάλλοντος των νεοπλασματικών κυττάρων στην εξέλιξη των νοσημάτων αυτών. Πρόκειται στην ουσία για την αλληλεπίδραση των κακοήθων κυττάρων με τον οργανισμό, στην οποία περιλαμβάνεται και η προσπάθεια άμυνας του οργανισμού έναντι του λεμφώματος. Ίσως στο μέλλον τα ευρήματα αυτά να οδηγήσουν σε αποτελεσματικότερες θεραπείες. Πρόκειται για άλλη μία απόδειξη των θεραπευτικών δυνατοτήτων της ανοσοθεραπείας.
Λέμφωμα Hodgkin: H ποζιτρονική τομογραφία είναι η πλέον ευαίσθητη απεικονιστική τεχνική που αποκαλύπτει τις προσβεβλημένες περιοχές από το λέμφωμα (και το Hodgkin και το μη Hodgkin). Η τάση είναι να χρησιμοποιούνται τα ευρήματα της ποζιτρονικής τομογραφίας, ώστε να τροποποιείται η ένταση της θεραπείας.
Τέλος, δυστυχώς, τόσο ως προς την ύπαρξη μη συγγενών δοτών όσο και ως προς την αποθήκευση ομφάλιοπλακουντιακού αίματος σε δημόσιες τράπεζες τα πράγματα στη χώρα μας είναι απογοητευτικά. Συγκεκριμένα:
1. Μη συγγενείς δότες
α. Ελάχιστος αριθμός καταγεγραμμένων δοτών.
β. Βραδύτητα στην εξέταση της συμβατότητας των δειγμάτων.
γ. Βραδύτητα στην ανάρτηση των αποτελεσμάτων της συμβατότητας στις κατάλληλες ιστοσελίδες.
δ. Σχετικά συχνή άρνηση των εθελοντών δοτών να χορηγήσουν μόσχευμα, όταν αυτό τους ζητηθεί.
2. Ομφαλοπλακουντιακό αίμα
α. Εντυπωσιακά υψηλός αριθμός καταθέσεως μοσχευμάτων στις ιδιωτικές τράπεζες. Σημειώνεται ότι δεν υπάρχει καμία επιστημονική βάση για τη σημασία της αποθήκευσης για ιδία χρήση.
β. Εντυπωσιακά υψηλός αριθμός ιδιωτικών τραπεζών.
γ. Απουσία μηχανισμού ελέγχου της λειτουργίας των ιδιωτικών τραπεζών.
δ. Παραπλανητική πληροφόρηση από τις ιδιωτικές τράπεζες αναφορικά με τη μελλοντική χρησιμότητα της αυτόλογης κατάθεσης.
