Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι η τελική κατάληξη κάθε καρδιοπάθειας και σχετίζεται με κακή ποιότητα ζωής, υψηλό κόστος και μεγάλη νοσηρότητα και θνητότητα. Στην πραγματικότητα, το 30% των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια πεθαίνουν μέσα σε ένα χρόνο από την έξοδο τους από το νοσοκομείο, θνητότητα μεγαλύτερη και από τις πιο βαριές μορφές καρκίνου. Περίπου 10 εκατομμύρια Ευρωπαίοι πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια ενώ 600000 ασθενείς διαγιγνώσκονται ετησίως.
Μάλιστα σε ασθενείς πάνω από τα 65 έτη η επίπτωση της καρδιακής ανεπάρκειας αυξάνεται προοδευτικά, όσο αυξάνεται η ηλικία, φθάνοντας μέχρι και 10%, ενώ η καρδιακή ανεπάρκεια αποτελεί για αυτές τις ηλικίες την κύρια αιτία εισαγωγής στο νοσοκομείο. Αν μάλιστα αναλογισθεί κανείς ότι σε λίγα χρόνια ο πληθυσμός των ηλικιωμένων θα αυξηθεί, μαζι θα αυξάνεται και ο αριθμός των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια που θα χρήζουν πιο εξειδικευμένες αλλά και πιο δαπανηρές θεραπείες (όπως η αμφικοιλιακή βηματοδότηση, οι απινιδωτές και η μηχανική υποστήριξη με «τεχνητή» καρδιά). Στην Ελλάδα οι πάσχοντες από καρδιακή ανεπάρκεια εκτιμάται ότι ανέρχονται σε 250.000 περίπου και περισσότερα από 500-600 νοσοκομειακά κρεβάτια είναι μονίμως κατειλημμένα από ασθενείς που πάσχουν από καρδιακή ανεπάρκεια. Εξαιτίας του υψηλού επιπολασμού και των συχνών νοσηλειών το κλινικό σύνδρομο της καρδιακής ανεπαρκείας ταξινομείται μεταξύ των πιο πολυδάπανων ιατρικών προβλημάτων. Υπολογίζεται ότι οι νοσηλείες στο νοσοκομείο λόγω καρδιακής ανεπάρκειας απορροφούν πάνω από το 2% των συνολικών δαπανών για την υγεία.
Η αύξηση του κόστους είναι αποτέλεσμα και της αλματώδους εξέλιξη της τεχνολογίας με την δημιουργία αμφικοιλιακών βηματοδοτών, απινιδιστών και της «τεχνητής καρδιάς» που έχουν βοηθήσει σημαντικά στη θεραπεία της καρδιακής ανεπάρκειας, η οποία ωστόσο εξακολουθεί κάθε χρόνο να σκοτώνει περισσότερους ανθρώπους και από τις πιο βαριές μορφές καρκίνου!
Ελπίδες για σημαντική βελτίωση της νοσηρότητας και της θνητότητας για ορισμένες ομάδες ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια δίνουν τα νεώτερα φάρμακα, όπως η σακουμπιτρίλη/βαλσαρτάνη, που έχουν πρόσφατα κυκλοφορήσει στην Ευρώπη.
«Οριστική» λύση στο τεράστιο παγκόσμιο πρόβλημα των καρδιακών μεταμοσχεύσεων, λόγω έλλειψης μοσχευμάτων, αναμένεται να δώσει τα επόμενα χρόνια η πλήρως εμφυτεύσιμη τεχνητή καρδιά!. Η ετήσια επιβίωση ασθενών που φέρουν συσκευές μηχανικής υποστήριξης σαν γέφυρα για μεταμόσχευση πλησιάζει το 90% και ουσιαστικά δεν διαφέρει από την ετήσια επιβίωση ασθενών μετά από μεταμόσχευση καρδιάς έτσι ώστε το ενδεχόμενο να υποκαταστήσουν οι τεχνητές καρδιές την μεταμόσχευση, δίνοντας έτσι οριστική λύση στο τεράστιο πρόβλημα της έλλειψης μοσχευμάτων, δεν τοποθετείται στο μακρινό μέλλον».
Βεβαίως, «Η μεταμόσχευση καρδιάς εξακολουθεί να αποτελεί την πλέον δόκιμη θεραπεία στους ασθενείς με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια καθώς όχι μόνο επιμηκύνει τη ζωή (μέσος χρόνος επιβίωσης πάνω από 12 χρόνια σε ασθενείς που αν παραμείνουν με την συμβατική θεραπεία θα έχουν μέσο χρόνο επιβίωσης λιγότερο από 12 μήνες) αλλά προσφέρει εντυπωσιακή βελτίωση στην ποιότητα ζωής δεδομένου ότι πάνω από 50% των μεταμοσχευμένων επιστρέφουν στην εργασία τους και συνεχίζουν να εργάζονται ακόμα και πέντε χρόνια μετά την μεταμόσχευση»
Ωστόσο, η έλλειψη μοσχευμάτων παγκοσμίως ώθησε την διεθνή επιστημονική κοινότητα να εξεύρει την λύση που αναζητούσε για τους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια τελικού σταδίου στην εφαρμογή των συσκευών χρόνιας μηχανικής υποστήριξης των κοινώς ονομαζόμενων “τεχνητών καρδιών”. Ο ταχύτερα εξελισσόμενος αυτός τομέας της τεχνολογίας στην καρδιολογία επιτρέπει όχι μόνον την σημαντική βελτίωση της ποιότητας ζωής αλλά και την εντυπωσιακή αύξηση του προσδόκιμου επιβίωσης των ασθενών με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια.
Σήμερα, η τεχνητή καρδιά χρησιμοποιείται είτε σαν γέφυρα για μεταμόσχευση (bridge to transplantation), “αγοράζοντας” έτσι χρόνο μέχρι την ανεύρεση του πολυπόθητου κατάλληλου μοσχεύματος, είτε σαν καταληκτική (τελική) θεραπεία σε ασθενείς που δεν είναι κατάλληλοι για μεταμόσχευση (destination therapy) και στους οποίους πριν μερικά χρόνια τα θεραπευτικά μας όπλα είχαν εξαντληθεί.
Υπάρχει μία τρίτη, μικρότερη, κατηγορία ασθενών στους οποίους η “τεχνητή καρδιά” προκαλεί τέτοια βελτίωση της λειτουργίας του πάσχοντος μυοκαρδίου ώστε να καθίσταται δυνατός ο απογαλακτισμός του ασθενούς από το μηχάνημα (bridge to recovery) με αποτέλεσμα η καρδιά να είναι πλέον ικανή να ανταποκρίνεται στις ανάγκες του οργανισμού για μήνες ή και για χρόνια χωρίς την ανάγκη νέας μηχανικής υποστήριξης ή μεταμόσχευσης.
ΜΕΤΑΜΟΣΧΕΥΣΕΙΣ ΚΑΡΔΙΑΣ
Κάθε χρόνο οι μεταμοσχεύσεις παγκοσμίως δεν υπερβαίνουν τις 5500-6000, όταν μόνο στις ΗΠΑ ο αριθμός των ασθενών με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια ανέρχεται με τους μετριότερους υπολογισμούς στις 300000!
Μάλιστα ο αριθμός ασθενών με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια, κάτω των 75 χρόνων, που θα μπορούσαν να ωφεληθούν με μεταμόσχευση καρδιάς ή μηχανική υποστήριξη, ανέρχεται με τους μετριότερους, επίσης, υπολογισμούς στις 150000.
Λόγω, λοιπόν, του περιορισμένου αριθμού δωρητών καρδιάς η συνολική ευεργετική επίδραση της μεταμόσχευσης στην καρδιακή ανεπάρκεια κρίνεται ως «επιδημιολογικά πολύ μικρή».
Αντίστοιχα στη χώρα μας ο αριθμός των ασθενών με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια, στους οποίους η συμβατική αγωγή έχει καταστεί αναποτελεσματική, ανέρχεται σε 10-20000 και πιο ειδικά ο αριθμός ασθενών με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια κάτω από των 75 χρόνων, που θα μπορούσαν να ωφεληθούν με μεταμόσχευση καρδιάς ή μηχανική υποστήριξη, ανέρχεται σε τουλάχιστον 5000.
Ως εκ τούτου η ανάγκη αντιμετώπισης του ολοένα αυξανόμενου αυτού πληθυσμού, πέραν της μεταμόσχευσης, είναι πλέον διεθνώς άκρως επιτακτική και η χρόνια υποστήριξη με τις τεχνητές καρδιές εμφανίζεται αυτή την στιγμή και για το προσεχές, τουλάχιστον, μέλλον ως η πιο πρόσφορη εφαρμόσιμη λύση. Στην αύξηση αυτή της επιβίωσης που προσφέρουν οι συσκευές αυτές έχουν συμβάλλει 3 παράγοντες: η εκρηκτική τεχνολογική πρόοδος, η καλύτερη γνώση της λειτουργίας και των επιπλοκών των συσκευών αυτών και η ορθότερη επιλογή των πλέον κατάλληλων ασθενών με βαριά καρδιακή ανεπάρκεια για την συγκεκριμένη θεραπεία.
Σημαντική ελπίδα για το μέλλον υπάρχει και στον τομέα της μυοκαρδιακής αναγέννησης με κυτταρικές θεραπείες, σε επιλεγμένους ασθενείς με σταφανιαία νόσο.
ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ Η ΚΑΡΔΙΑΚΗ ΑΝΕΠΑΡΚΕΙΑ
Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένα σύνδρομο, το οποίο σχετίζεται με κακή ποιότητα ζωής, πολύ υψηλό κόστος και είναι δυνητικά θανατηφόρος. Πέραν, όμως, της σοβαρής ιατρικής και ανθρώπινης διάστασης η καρδιακή ανεπάρκεια θέτει στις σύγχρονες κοινωνίες ένα μείζον οικονομικό πρόβλημα: επιδημιολογικά στοιχεία από τις ΗΠΑ και την Ευρώπη δείχνουν ότι ενώ η θνητότητα των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια έχει βελτιωθεί την τελευταία τριακονταετία, ωστόσο οι νοσηλείες των ασθενών για απορρύθμιση του συνδρόμου έχουν τριπλασιαστεί. Η αύξηση του μέσου προσδόκιμου επιβίωσης του γενικού πληθυσμού αλλά και των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια (λόγω εμφύτευσης απινιδιστών που προλαμβάνουν τον αιφνίδιο θάνατο), η πιο αποτελεσματική θεραπεία του οξέος εμφράγματος του μυοκαρδίου και η τεχνολογική εξέλιξη οδήγησε στην αύξηση του πληθυσμού των ασθενών με προχωρημένη καρδιακή ανεπάρκεια, η οποία απαιτεί συχνές νοσηλείες.
Η αύξηση των νοσηλειών οδηγεί μοιραία στην αύξηση των δαπανών για την υγεία, διπλασιάζοντας το κόστος την τελευταία τριακονταετία έτσι ώστε οι εισαγωγές στο νοσοκομείο ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια να απορροφούν πλέον πάνω από το 2% των συνολικών δαπανών για την υγεία.
Στοιχεία από την Μεγάλη Βρετανία αλλά και από την Ελλάδα δείχνουν ότι περίπου το 70-80% των δαπανών για την καρδιακή ανεπάρκεια οφείλονται στις νοσηλείες των ασθενών, ενώ το υπόλοιπο ποσοστό οφείλεται στη φαρμακευτική αγωγή (10-18%) και τις εξωτερικές επισκέψεις των ασθενών (10-20%).
Στοιχεία από τις ΗΠΑ δείχνουν ότι τα 2/3 των νοσηλειών θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί γιατί οφείλονταν από πλευράς των ασθενών σε κακή συμμόρφωση τους με τις διαιτητικές οδηγίες (υπερβολική πρόσληψη αλατιού και υγρών) και τη φαρμακευτική αγωγή αλλά και από πλευράς της ιατρικής κοινότητας σε μη ορθή τήρηση των κατευθυντήριων οδηγιών για την συνταγογράφηση και τιτλοποίηση των δόσεων των φαρμάκων. Συνεπώς, η εκπαίδευση τόσο των ασθενών όσο και των ατόμων που παρέχουν υπηρεσίες υγείας είναι απαραίτητη για τη μείωση των νοσηλειών για ΚΑ. Χαρακτηριστικό παράδειγμα του ευεργετικού ρόλου της εκπαίδευσης και της εφαρμογής των διεθνών κατευθυντηρίων οδηγιών προσφέρει και η Ελλάδα όπου η αύξηση της συνταγογράφησης θεραπειών όπως οι βήτα-αναστολείς από το 30% στο 80% την τελευταία δεκαετία συνετέλεσε στην μείωση της ενδονοσοκομειακής θνητότητας των ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια από το 7% στο 4%.
Όσο νωρίτερα η καρδιακή ανεπάρκεια διαγνωσθεί και η κατάλληλη θεραπεία αρχίσει, τόσο περισσότερες είναι οι προοπτικές για καλύτερη ποιότητα ζωής των ασθενών στο μέλλον, λιγότερες εισαγωγές στα νοσοκομεία και αυξημένες πιθανότητες επιβίωσης.
Στην κατεύθυνση αυτή το συνέδριό μας θα δώσει έμφαση στην δημιουργία ιατρείων καρδιακής ανεπάρκειας σε όσο το δυνατόν περισσότερα νοσοκομεία της χώρας με σκοπό την έγκαιρη διάγνωση, σταδιοποίηση και πρόγνωση ασθενών με καρδιακή ανεπάρκεια καθώς και την παραπομπή στα εξειδικευμένα κέντρα των ασθενών που χρειάζονται ειδικές θεραπείες.
Προγράμματα σωματικής άσκησης, «ταμπού» πριν από μερικά χρόνια, όχι μόνο βελτιώνουν την ποιότητα ζωής, όχι μόνον ελαττώνουν τις εισαγωγές στο νοσοκομείο, αποφορτίζοντας οικονομικά το σύστημα υγείας, αλλά φαίνεται να παρατείνουν αυτή την ίδια τη ζωή στους ασθενείς με καρδιακή ανεπάρκεια. Ο συνδυασμός αεροβικής με ασκήσεις ενδυνάμωσης και ασκήσεις αναπνευστικών μυών τόσο σε ασθενείς με χρόνια καρδιακή ανεπάρκεια και μεταμοσχευμένους ασθενείς όσο, ακόμα, και σε ασθενείς με «τεχνητές καρδιές» θα υπογραμμισθούν σαν οι πλέον δόκιμοι μέθοδοι σωματικής άσκησης στην ιδιαίτερη αυτή ομάδα ασθενών.
Η καρδιακή ανεπάρκεια είναι ένα σύνδρομο με μεγάλη νοσηρότητα και θνητότητα που όπως προλαμβάνεται και «θεραπεύεται».
